Een brief uit de frontlinie

Ap de With (Stichting De Vier Heerlijkheden) vond in zijn familiearchief een brief, gedateerd 8 september 1944.
Het blijkt om een ooggetuigenverslag te gaan van ruim 75 jaar geleden, geschreven door A.C. van den Broek uit Neerijnen aan Jasper (Jas) de With in Schoonrewoerd. Jasper is de opa van Ap.

Onderstaand de brief en de uitgeschreven tekst:

8 september 1944

Waarde familie,

Daar ik geen gelegenheid zie om over te komen wil ik u even schrijven. Wij zijn door Gods goedheid nog in goede gezondheid, maar de toestand is hier niet zo rooskleurig. Wij hebben nachten gehad dat wij niet slapen konden van het vreselijk schieten en bom(men). Wij hebben de eerste 3 weken van de oorlog veel soldaten gehad en 7 stukken geschut achter in de boomgaard. Het was soms erg, er zijn ook bij ons rondom veel ongelukken gebeurd, veel met bommen. Uit een gezin nog 4 personen, de man leeft nog maar heeft maar één been meer. Vrouw en kind dood. En zo zijn er nogal wat geraakt. Mijn buurman is verleden week nog gestorven van de wonden. Er zijn hier ook veel paarden en beesten getroffen. Vlakbij mij van een boer 4 paarden door bommen, alle dood. En zo kan ik er nogal wat noemen. Maar de mensenlevens is het ergste. U hebt het wellicht al gehoord dat Gijs een jonge zoon heeft, alles is heel best.

Nu zitten wij op het ogenblik weer vol met soldaten en een hoop auto’s. 9 Stukken zwaar geschut staat maar een kilometer van ons vandaan. De spoorbrug van Waardenburg ligt in de Waal en de andere is weer een weinig hersteld. De ruiten waren bij ons nog kapot toen de spoorbrug ging. Nu is het zware geschut van de Tommies wel bedaard, maar wij zitten nog erg in vrezen wat de toekomst hier baren zal. Willen ze de brug over dan gaat hier alles kapot, want het is hier erg in verdediging gebracht. En of wij hier blijven mogen weet ik nog niet. Het staat te vrezen dat wij ook nog weg moeten, de toestand is erg spannend.

Er moet hier spionage met de Engelsen zijn, zoals de Duitsers zeggen. Er staat vanmorgen hier bij mijn brandspuit aangeplakt de volgende inhoud:

“In de nacht van 4 op 5 november om 1 uur is de toren in Waardenburg bij het overvliegen van vijandelijke vliegtuigen verlicht geweest. Dit wordt voor spionage opgevat. Bij herhaling van enig contact met de vijand worden voor straf alle mannelijke personen van 16 tot 60 jaar uit de gemeente verwijderd”.

Dus u begrijpt wel dat het minste niet beuren kan of wij moeten allen weg, en waarheen? Ze hebben bij mij de paarden ook al weggehaald en de tuigen. Ik heb maar één paard meer en wat er nog meer zoek is, ik weet het soms niet meer. Er zijn hier erg veel paarden weg en veel fietsen dus u begrijpt wel dat ik niet komen kan. Terwijl ik nu zit te schrijven staat de boel te schudden van het schieten. De vliegtuigen vallen vanmorgen geweldig aan.

U moet maar afrekenen met Bas zoals u het beste doen kunt, ook maar met het fruit.

Ik hoop dat de Heere ons allen nog bij het leven sparen moge en dat we elkander nog weer mogen ontmoeten. Verder aan al de familie de groeten en schrijf nog eens terug. Meer zal ik maar niet schrijven, ik hoop dat het niet lang meer duren zal.

A.C. van den Broek

Terwijl ik hier de laatste regels schrijf krijg ik bericht dat een jongen van mijn buurman doodgeschoten is.
Hij was aan het bieten rooien.
22 jaar.